ଯେପରି ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ସ୍ଥାନ ବୈକୁଣ୍ଠ, ଶିବଙ୍କ ସ୍ଥାନ କୈଳାସ ଓ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ସ୍ଥାନ ବ୍ରହ୍ମଲୋକ- ସେହିରି ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ସ୍ଥାନ ଆଦିତ୍ୟଲୋକ ବା ସୂର୍ଯ୍ୟମଣ୍ଡଳ । ଏହି ଆଦିତ୍ୟଲୋକରେ ଭଗବାନ ସୂର୍ଯ୍ୟନାରାୟଣ ସାକାର ବିଗ୍ରହରେ ଅବସ୍ଥାନ କରନ୍ତି । ସେ ରକ୍ତପଦ୍ମ ଉପରେ ବିରାଜମାନ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ତାଙ୍କର ଶରୀରର ବର୍ଣ୍ଣ ହିରଣ୍ମୟ । କେତେକ ଶ୍ଳୋକରେ ତାଙ୍କର ବର୍ଣ୍ଣକୁ 'ପଦ୍ମଗର୍ଭ' ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଇଛି । ତାଙ୍କର ଚାରି ହାତରୁ ଦୁଇ ହାତରେ ଶୋଭା ପାଉଥାଏ ଅଭୟ ଓ ବରଦ ମୁଦ୍ରା । ବେଦରେ ଦୁଇହାତ ବିଶିଷ୍ଟ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ବର୍ଣ୍ଣନା ମଧ୍ୟ ରହିଛି ।
ସୂର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରତିଦିନ ପୂର୍ବରେ ଉଦୟ ହୋଇ ପଶ୍ଚିମରେ ଅସ୍ତ ଯାଆନ୍ତି । ଏହା ଫଳରେ ଦିନ ଓ ରାତି ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । ପୁରାଣ କାହାଣୀ ଅନୁସାରେ, ସେ ଏକ ବିରାଟ ରଥରେ ବସି ପ୍ରତିଦିନ ଏହି ଯାତ୍ରା କରନ୍ତି । ତାଙ୍କ ରଥର ଆକାର ନଅ ସହସ୍ର ଯୋଜନ । ସେଥିରେ ଥାଏ ଛଅ ଅର ବିଶିଷ୍ଟ ସମୟଚକ୍ର । ସାତଟି ଛନ୍ଦମୟ ଅଶ୍ୱ ସେହି ରଥରେ ଯୋଚା ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ସେହି ସପ୍ତାଶ୍ୱ ହେଉଛନ୍ତି ସାତ ବୈଦିକ ଛନ୍ଦ । ସେମାନଙ୍କର ନାମ ହେଉଛି ଗାୟତ୍ରୀ, ବୃହତ, ଉଷ୍ମକ, ଜଗତି, ତ୍ରିଷ୍ଟୁପ, ଅନୁଷ୍ଟୁପ୍ ଓ ପଙ୍କ୍ତି । ଏହି ସପ୍ତାଶ୍ୱକୁ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ କିରଣରେ ଥିବା ସାତରଙ୍ଗ ବା ବର୍ଣ୍ଣାଳିର ପ୍ରତୀକ ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଦଣ୍ଡ, ଲିତା, ଋତୁ, ସମ୍ବତ୍ସର ଇତ୍ୟାଦି କାଳ ବା ସମୟର ବିଭିନ୍ନ ଅଙ୍ଗ ଦ୍ୱାରା ସେହି ରଥ ନିର୍ମିତ । ଆଦିତ୍ୟ, ଋଷି, ଗନ୍ଧର୍ବ, ଦେବଲଳନା, ଯକ୍ଷ, ସର୍ପ ଓ ରାକ୍ଷସ- ଏହିପରି ସାତ ଜଣ ପ୍ରତି ମାସରେ ରଥରେ ଆରୋହଣ କରନ୍ତି । ଅଲଗା ଅଲଗା ମାସରେ ଏହି ସାତ ଜଣ ଅଲଗା ଅଲଗା ହୋଇ ଥାଆନ୍ତି । ଏଇମାନେ ହିଁ ନିଜ ନିଜ ସମୟରେ ଖରା, ବର୍ଷା, ଶୀତ ଆଦି ପାଇଁ ଦାୟୀ ।
ପ୍ରତିଦିନ ସକାଳେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ପୂର୍ବରେ ଉଦୟ ହୋଇ ପଶ୍ଚିମରେ ଅସ୍ତ ଯାଆନ୍ତି । ପୁରାଣ ବିଶ୍ୱାସ ଯେ, ପ୍ରତିଦିନ ସକାଳେ, ସୂର୍ଯ୍ୟ ତାଙ୍କର ସପ୍ତାଶ୍ୱଯୁକ୍ତ ରଥରେ ଆରୋହଣ କରି ଯାତ୍ରା ଆରମ୍ଭ କରନ୍ତି । ଦିନ ଶେଷରେ ସେ ପଶ୍ଚିମ ସମୁଦ୍ରରେ ପହଞ୍ଚନ୍ତି । ଏହି ପୂର୍ବ ଓ ପଶ୍ଚିମ ଦିଗ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଉଦୟ ଓ ଅସ୍ତରୁ ହିଁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ପୁରାଣରେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ଉଦୟ, ଅସ୍ତ ଓ ଗତି ସମ୍ପର୍କରେ ଆହୁରି ଅନେକ କଥା କୁହାଯାଇଛି । ସେ ସବୁରୁ ଅନେକର ବୈଜ୍ଞାନିକ ଭିତ୍ତି ମଧ୍ୟ ରହିଛି । ତାହା ହେଉଛି, ଯେତେବେଳେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଉଦୟ ହୁଅନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ତାଙ୍କର ତେଜ ସମସ୍ତ ସ୍ଥାନ ବା ବସ୍ତୁକୁ ଆଲୋକିତ କରେ । ମାତ୍ର ତାହା ମହାମେରୁକୁ ଆଲୋକିତ କରିପାରେ ନାହିଁ । ଏହି ମହାମେରୁର ଶୀର୍ଷରେ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କର ପୁର । ପୁରାଣରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ମହାମେରୁର ଶୀର୍ଷରେ ଥିବା ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ପୁର ଏତେ ଦୀପ୍ତିମନ୍ତ ଯେ, ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ କିରଣ ସେଠାକୁ ପ୍ରବେଶ କରିପାରେ ନାହିଁ । ସମସ୍ତ ଦେଶ ଓ ଦ୍ୱୀପ ଆଦିର ଉତ୍ତରଦିଗରେ ଏହି
ଆମ ଦେବଦେବୀ . ୮୧