ଶିବଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ଅନେକ କାହାଣୀ ଖୁବ୍ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଓ ଲୋକପ୍ରିୟ । ସେଥିରୁ ଦୁଇଟି କାହାଣୀ ହେଉଛି, ଗଙ୍ଗାଙ୍କର ଅବତରଣ ଓ ଗରଳ ପାନ ପ୍ରସଙ୍ଗ ।
ଗଙ୍ଗା ହେଉଛନ୍ତି ସ୍ୱର୍ଗର ନଦୀ । ପୃଥିବୀକୁ ପବିତ୍ର କରିବା ପାଇଁ ସେ ଧରାପୃଷ୍ଠକୁ ଅବତରଣ କରିଥିଲେ । ସେ ଯେତେବେଳେ ଧରାବତରଣ ପାଇଁ ଇଚ୍ଛା କଲେ, ସେତେବେଳେ ସମସ୍ତେ ଆଶଙ୍କା କଲେ ଯେ ତାଙ୍କର ପ୍ରଖର ଜଳଧାରାରେ ସମଗ୍ର ପୃଥିବୀ ଭାସିଯିବ ବା ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯିବ । ତାହାର ପ୍ରତିକାର ପାଇଁ ସେ ଶିବଙ୍କୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କଲେ । ସେହି ପ୍ରାର୍ଥନାରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ଶିବ ତାଙ୍କର ଜଟା ପାତିଦେଲେ । ଗଙ୍ଗା ସ୍ୱର୍ଗରୁ ପ୍ରଥମେ ତାଙ୍କର ଜଟା ଉପରକୁ ଓହ୍ଲାଇ ସେଠାରୁ ନଦୀ ରୂରେ ବହି ଆସିଲେ । ପୃଥିବୀର କିଛି ଅନିଷ୍ଟ ହେଲା ନାହିଁ ।
ଗରଳ ପାନ ପ୍ରସଙ୍ଗରୁ ଶିବଙ୍କ ଉଦାରତାର ମହତ୍ ପରିଚୟ ମିଳେ । ଯେତେବେଳେ ଦେବତା ଓ ଅସୁର ମିଶି କ୍ଷୀରସମୁଦ୍ର ମନ୍ଥନ କଲେ, ବାସୁକୀସର୍ପ ରଜୁ ଓ ମନ୍ଦର ପର୍ବତ ଖୁଆଦଣ୍ଡ ହୋଇଥିଲେ । ସେହି ମନ୍ଥନରୁ କାଳକୂଟ ବିଷ ବାହାରିଲା । ବାସୁକୀ ମଧ୍ୟ ବିଷ ବାନ୍ତି କଲେ । ସେହି ବିଷ ଏତେ ଭୟାନକ ଥିଲା ଯେ, ସେଥିରେ ସମଗ୍ର ଚରାଚର ଧ୍ୱଂସ ପାଇ ଯିବାର ଆଶଙ୍କା ସୃଷ୍ଟି ହେଲା । ମାତ୍ର ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଧ୍ୱଂସ ମୁଖରୁ ବଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ ଶିବ ସେହି ଗରଳତକ ପିଇଦେଲେ । ଫଳରେ ତାଙ୍କର କଣ୍ଠଦେଶ ନୀଳବର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଗଲା । ସେହିଦିନଠୁ ସେ ନୀଳକଣ୍ଠ ଭାବରେ ପରିଚିତ ହେଲେ ।
ଶିବ ଦେବାଧିଦେବ ମହାଦେବ ହେଲେ ହେଁ ନିଜେ ଆଡ଼ମ୍ବରରେ ରହନ୍ତି ନାହିଁ । ସରଳ ଓ ସାଧାସିଧା ଭାବରେ ଚଳନ୍ତି । ଶିବଙ୍କର ଏହି ସ୍ୱଭାବର ଚମତ୍କାର ପରିଚୟ ମିଳେ ଜୀମୂତକେତୁ ଉପାଖ୍ୟାନରୁ-
ଥରେ ଖରାଦିନେ ପାର୍ବତୀ ଖୁବ୍ କଷ୍ଟ ପାଇଲେ । ଶିବଙ୍କୁ କହିଲେ, ଦେବାଧିଦେବ ମହାଦେବ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ତୁମର ଖଣ୍ଡିଏ ଘର ନାହିଁ । ଯଶୋବତୀପୁର ଓ ସବୁ ଧନସମ୍ପଦ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଦେଇଦେଇ ତୁମେ ବାହାରେ ବାହାରେ ବୁଲୁଛ । ଚାଲ, ଖରା ତାପରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବା ପାଇଁ ଘର ଖଣ୍ଡିଏ କରି ରହିବା । ମାତ୍ର ଶିବ ତାଙ୍କୁ କହିଲେ, ଗଛ ଛାଇ ତ ଆମକୁ ଖରା ତାପରୁ ରକ୍ଷା କରିପାରିବ, ଘର ଖଣ୍ଡିଏ କ’ଣ ବା ଦରକାର? ପାର୍ବତୀ ବୁଝିଗଲେ ।
ଖରାଦିନ ଯାଇ ବର୍ଷା ଦିନ ଆସିଲା । ଆକାଶରେ କଳାହାଣ୍ଡିଆ ମେଘ ଘୋଟିଗଲା । ପାର୍ବତୀ କହିଲେ, ଖରାଦିନେ ସିନା ଆମେ ଗଛ ଛାଇରେ କଟାଇ ଦେଲେ, ଏବେ ବର୍ଷାଦିନ ଆସିଲାଣି । ଏ ଘୋର ବର୍ଷାରେ ବିନା ଘରରେ କିପରି ରହିବା? ଶିବ ତାଙ୍କୁ ପୁଣି ବୁଝାଇ କହିଲେ, ଆମର ଧନ ସମ୍ପଦ ଏତେ କାହିଁ ଯେ ଆମେ ଘର କରି ରହିବା? ଦେଖୁଛ ତ, ମୁଁ ବାଘଛାଲ ଖଣ୍ଡିଏକୁ ଲୁଗା କରି ପିନ୍ଧିଛି । ଶେଷନାଗଙ୍କୁ ପଇତା କରି ପକାଇଛି । ନୀଳ ସର୍ପ
୫୮ . ଆମ ଦେବଦେବୀ