ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ଦୁଇପତ୍ନୀ ସଂଜ୍ଞା ଓ ଛାୟା ଏବଂ ସେ ଦୁହିଁଙ୍କର ସନ୍ତାନମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗୋଟିଏ ଚମକ୍ରାର କାହାଣୀ ପୁରାଣରେ ଅଛି । କଥିତ ଅଛି ଯେ, ଛାୟା ନିଜର ଚାରି ସନ୍ତାନ- ସାବର୍ଣ୍ଣ୍ୟ ମନୁ, ଶନୈଶ୍ଚର, ତପତୀ ଓ ବିଷ୍ଟି (ଭଦ୍ରା)ଙ୍କୁ ଯେପରି ଭଲ ପାଉଥିଲେ, ସଂଜ୍ଞାଙ୍କର ତିନି ସନ୍ତାନ- ବୈବସ୍ୱତ ମନୁ, ଯମ ଓ ଯମୀଙ୍କୁ ସେପରି ଭଲ ପାଉନଥିଲେ । ସଂଜ୍ଞାଙ୍କର ପୁତ୍ର ଓ କନ୍ୟାଙ୍କୁ ସେ ନାନା ଭାବରେ ହଇରାଣ ହରକତ କରୁଥିଲେ । ଥରେ ତାଙ୍କର ଅତ୍ୟାଚାରରେ ଅତିଷ୍ଠ ହୋଇ ଯମ ରାଗିଗଲେ । ରାଗିଯାଇ ଛାୟାଙ୍କୁ ଗୋଇଠା ମାରିବାକୁ ଗୋଡ଼ ଉଠାଇଲେ । ତାହା ଛାୟାଙ୍କୁ ଖୁବ୍ ବାଧିଲା । ସେ ଖୁବ୍ ରାଗିଗଲେ । କହିଲେ, ମୁଁ ମାଆ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ତୁ ମତେ ଗୋଇଠା ମାରିବା ପାଇଁ ଗୋଡ଼ ଉଠାଇଲୁ ! ଏଣୁ ମୁଁ ଅଭିଶାପ ଦେଉଛି, ତୋର ସେହି ଗୋଡ଼ ଛିଣ୍ଡିଯାଇ ପୃଥିବୀରେ ପଡ଼ିବ ।
ଯମ ଓ ଛାୟାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଚାଲିଥିବା ସେହି କଳହ ମଝିରେ ହଠାତ୍ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଆସି ପହଞ୍ଚିଗଲେ । ସବୁ ଶୁଣିବା ପରେ ସେ ଛାୟାଙ୍କୁ କହିଲେ, ତୁମେ ମାଆ । ତୁମ ପାଇଁ ସବୁ ସନ୍ତାନ ସମାନ । ଏପରି ପାତରଅନ୍ତର ତୁମ ପକ୍ଷରେ ଉଚିତ ହୋଇ ନାହିଁ । ଏହା କହି ସେ ଯମଙ୍କ ଉପରୁ ଛାୟାଙ୍କର ଅଭିଶାପ ପରିହାର କରିନେଲେ ।
ତା’ପରେ ଯାଇ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଜାଣିଲେ ଯେ ଛାୟାଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ପାଖରେ ଛାଡ଼ି ସଂଜ୍ଞା, ନିଜେ ଅନ୍ୟଆଡ଼େ ଚାଲିଯାଇଛନ୍ତି । ସେ କୁଆଡେ଼ ଯାଇଛନ୍ତି ତାହା ଜାଣିବା ପାଇଁ ସୂର୍ଯ୍ୟ ତାଙ୍କ ଶ୍ୱଶୁର ବିଶ୍ୱକର୍ମାଙ୍କ ପାଖକୁ ଗଲେ । ତାଙ୍କଠାରୁ ଜାଣିଲେ ଯେ ତାଙ୍କର ପ୍ରଖର ତେଜ ସଂଜ୍ଞା ସହିପାରୁ ନାହାଁନ୍ତି । ତେଣୁ ସେ ଯାଇ ଉତ୍ତରକୁରୁରେ ତପସ୍ୟା କରୁଛନ୍ତି । ବିଶ୍ୱକର୍ମା ତାଙ୍କୁ ଆହୁରି ମଧ୍ୟ କହିଲେ, ସୂର୍ଯ୍ୟ ଯଦି ଚାହାନ୍ତି, ସେ ତାଙ୍କର ତେଜକୁ କାଟି କମ୍ କରିଦେବେ । ଫଳରେ ଆଉ କିଛି ଅସୁବିଧା ହେବ ନାହିଁ । ପତ୍ନୀ ସଂଜ୍ଞାଙ୍କ ପାଇଁ ସୂର୍ଯ୍ୟ ସେଥିରେ ରାଜି ହେଲେ । ଫଳରେ ବିଶ୍ୱକର୍ମା ଶାଣରେ ବସାଇ ତାଙ୍କର ତେଜକୁ କାଟି କମ୍ କରିଦେଲେ । ସେହିଦିନୁ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ଆଉ ଗୋଟିଏ ନାଆଁ ହେଲା ବିକର୍ତ୍ତନ । ସେଥିାଇଁ ଅସ୍ତାୟମାନ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ ‘ବିକର୍ତ୍ତନ’ ବୋଲି କବିବର ରାଧାନାଥ ରାୟ ତାଙ୍କ ‘ଚିଲିକା’ କାବ୍ୟରେ ଲେଖିଛନ୍ତି ।
ବିଶ୍ୱକର୍ମା ଶାଣରେ ବସାଇ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ତେଜକୁ କାଟି କମ୍ କରିଦେବା ପରେ ସଂଜ୍ଞାଙ୍କ ସହିତ ମିଳିତ ହେବା ପାଇଁ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଉତ୍ତର କୁରୁକୁ ଚାଲିଲେ । ସେତେବେଳକୁ ସଂଜ୍ଞା ଏକ ଅଶ୍ୱିନୀ (ଘୋଟକୀ)ର ଛଦ୍ମବେଶ ଧରି ଉତ୍ତର କୁରୁରେ ତପସ୍ୟା କରୁଥାଆନ୍ତି । ତେଣୁ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଏକ ଅଶ୍ୱ (ଘୋଟକ) ରୂ ଧରି ଯାଇ ତାଙ୍କ ସହିତ ମିଳିତ ହେଲେ । ସେହି ମିଳନରୁ ଅଶ୍ୱିନୀକୁମାର ଦ୍ୱୟ ଓ ରେବନ୍ତ ଜାତ ହେଲେ । ଏହି ଅଶ୍ୱିନୀକୁମାର ଦ୍ୱୟ ବଡ଼ ହୋଇ ଦେବତାମାନଙ୍କର ବୈଦ୍ୟ ହେଲେ । ରେବନ୍ତ ହେଲେ ଗୁହ୍ୟକ ଓ ଅଶ୍ୱମାନଙ୍କର ଅଧିତି ।
୮୦ . ଆମ ଦେବଦେବୀ