କାନ ଦେଇ ଶୁଣ, ମାତା କହୁଛନ୍ତି
ଆସ ଆସ ବସୁ ନୀର ପାନକର
ଏଇ ନୀର ସେହି, ବୀର ମୋ ସନ୍ତାନେ
ବୀର ପ୍ରସବିନୀ କ୍ଷୀର ଏହି ନୀର
ଛାଡ଼ରେ ଆଳସ୍ୟ ବଢ଼ାଅ ସାହସ
ଜାତି ନନ୍ଦିଘୋଷ କର ଅଗ୍ରସର ।
ନାରୀ କାହାର କରୁଣା ଅଥବା ସହାନୁଭୂତିର ପାତ୍ର ନୁହେଁ । ସେମାନେ ସମାଜର ଅବହେଳିତ ଅଂଗ ନୁହଁନ୍ତି । ସେମାନେ ନିଜେ ହିଁ ସମୟ ସ୍ଥିତିର ଅଧିକାରୀ ।
ଏହା ଥିଲା ନାରୀଜାତି ପ୍ରତି ତାଙ୍କର ସନ୍ଦେଶ । ଅନ୍ୟ ଏକ ଘଟଣା-
୧୯୩୧ ସାଲର ଅଗଷ୍ଟ ୩୧ ତାରିଖ ବାଲେଶ୍ବରରେ ଗୋଟିଏ ନାରୀ ସମ୍ମିଳନୀ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ଅତ୍ୟନ୍ତ ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ । ଏହି ସମ୍ମିଳନୀ ଉପଲକ୍ଷେ ତାଙ୍କର ସନ୍ଦେଶ, ଭାବନାର ପ୍ରଖରତାରେ କିପିରି ଶିହରଣକରୀ ଥିଲା, ଅନୁଧ୍ୟାନ କଲେ ତାହା ଏବେ ଉପଲବ୍ଧହୁଏ ।
ଓଡ଼ିଶାର ପୁରୁଷମାନେ ନାରୀମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର ସେବାପ୍ରଦାନକାରୀ ଅଂଗ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରିଅଛନ୍ତି ଓ ଭଗବତ ସୃଷ୍ଟିରେ ସେମାନଙ୍କର ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଭୂମିକା ଅଛି ବୋଲି ସେମାନେ ସ୍ୱୀକାର କରନ୍ତି ନାହିଁ । ଏବେ କେତେକ ନାରୀ ରାଜନୈତିକ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଯୋଗଦାନ କରିଅଛନ୍ତି । ଗୃହର ଅଭ୍ୟନ୍ତରରେ ହେଉ ଅଥବା ରାଜନୈତିକ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ହେଉ, ନାରୀ କେବଳ ପୁରୁଷର ସହାୟକ ଭୂମିକାରେ ଅଧସ୍ତନ ସ୍ଥାନରେ ରହିଅଛି । ଏହି ଉଭୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭଗବତ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପ୍ରତି କେବଳ ଅବଜ୍ଞା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରାଯାଇଛି । ଆପଣମାନେ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରନ୍ତୁ, କିଏ ୟୁରେପୀୟ ଜାତିକୁ ମହନୀୟ କରିଛି, ପିତା ବା ମାତା ଏବଂ ଏହା ପରେ ଆପଣଙ୍କ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଓ କାର୍ଯ୍ୟର ଧାରା ସ୍ଥିର କରନ୍ତୁ ।”
ଏହାର ପ୍ରାୟ ପାଞ୍ଚ ଛଅ ବର୍ଷ ପୂର୍ବର ଘଟଣା । ପ୍ରାୟ ୧୯୨୪-୨୫ ସାଲର ସମୟ । ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇସାରିଥାଏ । ମଧୁସୂଦନଙ୍କ ଉଦ୍ୟମରେ ପ୍ରାୟ ଦଶବର୍ଷ ତଳୁ ବିହାର- ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରଥମ ମହିଳା କଲେଜ କଟକରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥାଏ ।
ଏହି ସମୟରେ ପ୍ରଖ୍ୟାତ ସମାଜବାଦୀ ଡକ୍ଟର ଜ୍ୟୋସ୍ନାଦେଶ ଓ ବୀଣାଦେଈ କଟକ ମହିଳା ରେଭେନ୍ସା କଲେଜରେ ଆଇ.ଏ ପଢୁଥାନ୍ତି, ମୁଖ୍ୟତଃ ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ଡାକ୍ତର ଭୂମିକାରେ ଅବତୀର୍ଣ୍ଣ ହେବାପାଇଁ । ସେମାନଙ୍କ ସ୍ମୃତିଚାରଣ -
- ଆମେମାନେ ମହିଳା କଲେଜରେ ଯୋଗଦେଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଆମମାନଙ୍କପାଇଁ ବଟାନିକୁ ଛାଡ଼ିଦେଲେ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ କ୍ଲାସ୍ ମହିଳା କଲେଜର ପରିସରରେ ହିଁ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଭାବେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେଉଥାଏ । ମାତ୍ର ବଟାନି, ଥିଓରି ଆଉ ପ୍ରାକ୍ଟିକାଲ୍ର ସମସ୍ତ-କ୍ଳାସ୍ରେ ଯୋଗଦେବାପାଇଁ