ଦୁର୍ଗତଙ୍କର ସେବାରେ ମଧୁସୂଦନ
ସେ ଯୁଗରେ ଭାରତୀୟ ରାଜନୈତିକ ବାତାବରଣ ସଂପର୍କରେ ଏକ ମହତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ତଥା ପ୍ରାମାଣିକ ଗ୍ରଛ ରଚିତ ହୋଇଥିଲା ୧୯୦୮ ସାଲରେ ଇଂଲଣ୍ଡର ପ୍ରଖ୍ୟାତ ସମ୍ବାଦପତ୍ର ଗ୍ୟାଙ୍ଗେ ହେରାଲଡ଼ ପତ୍ରିକାର ସାମ୍ବାଦିକ ନେଭିସନଙ୍କଦ୍ୱାରା । ଗ୍ରଛର ନାମ ଥିଲା ନିଉ ସ୍ପିରିଟ୍ ଇନ୍ ଇଣ୍ଡିଆ ।
ଗ୍ରନ୍ଥଟିର ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି ୧୯୦୭ ସାଲର ସେପ୍ଟେମ୍ବର ମାସରେ, ଏହାର ପ୍ରଥମ ଭାଗଟି ରଚିତ ହୋଇଥିଲା, ଜାତୀୟ ଗୌରବ ମଧୁସୂଦନଙ୍କ ଓଡ଼ିଶାର ବନ୍ୟାବିପନ୍ନ ତଥା ମରୁଡ଼ିପ୍ରପୀଡ଼ିତ ବୁଭୁକ୍ଷୁ ଜନତାର ସେବାରେ ସମର୍ପିତ ତାଙ୍କ ଜୀବନର ସେହି ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଧ୍ୟାୟ ବିଷୟରେ; ଆଉ ଅନ୍ତିମ ପର୍ଯ୍ୟାୟଟିରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଥିଲା ୧୯୦୭ ସାଲର ଡିସେମ୍ବର ମାସରେ ସୁରାଟଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ସେହି ବୈପ୍ଲବିକ ଅଗ୍ନିଗର୍ଭା କଂଗ୍ରେସର ଅଧିବେଶନ ସଂପର୍କରେ, ଯେଉଁଠାରେ ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ଆହ୍ବାନରେ ବିପିନ ବିହାରୀ ପାଲ ପ୍ରମୁଖ ନରମପନ୍ଥୀଙ୍କ ହସ୍ତରୁ କଂଗ୍ରେସର ଅଧିକାରକୁ ଛିନ୍ନ କରି ଅଣାଯାଇଥିଲା । ତେଣୁ ନେଭିନ୍ସଙ୍କର ରଚିତ ସେହି ପୁସ୍ତକଟି ଏକ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ତଥ୍ୟଭିତ୍ତକ ଗ୍ରର ରୂପେ ଖ୍ୟାତି ଅର୍ଜନ କରିପାରିଛି ।
୧୯୦୭ସାଲର ଜୁମାସରେ ମଧୁସୂଦନ ଦ୍ବିତୀୟବାର ଇଂଲଣ୍ଡ ଯାତ୍ରା କରିଥିଲେ ଓଡ଼ିଶାର ଭାଗ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବା ସହିତ ୟୁରୋପୀୟ ରାଜନୈତିକ ପରିବେଶକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିବାପାଇଁ । ମାତ୍ର ମଧୁସୂଦନର ଇଂଲଣ୍ଡ ଯାତ୍ରାର ଅବ୍ୟବହିତ ପରେ ସେହି ବର୍ଷା ଋତୁରେ ମହାନଦୀ, ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ଓ ବୈତରଣୀରେ ଅଭୂତପୂର୍ବ ବନ୍ୟା ଆସି ତାର କରାଳ ଗ୍ରାସରେ ଓଡ଼ିଶାର ଉପକୂଳକୁ ବିଧ୍ୱସ୍ତ କଲା ପରେ ଦୀର୍ଘକାଳ ଧରି ଲାଗିରହିଲା କଂସକାରୀ ଅନାବୃଷ୍ଟି, ଯାହା ୧୮୬୬ର ନଅଙ୍କ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷର ପୁନରାବୃଦ୍ଧିର ସୂଚନା ପ୍ରକଟ କଲା । ଅନାହାର ମୃତ୍ୟୁସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ିଚାଲିଲା । ଖବର ପାଇବା ପରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ରେ ପରବର୍ତ୍ତୀ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ସ୍ଥଗିତ ରଖି ଗୁଗୋ ହେରାଲ ପତ୍ରିକାର ପ୍ରତିନିଧି ନାଭିନସଙ୍କ ସହ ମଧୁସୂଦନ ଓଡ଼ିଶା ଫେରିଆସିଲେ ।