ମାନବାତ୍ମାର ପୂଜାରୀ ମଧୁସୂଦନ
ଅପରିସୀମ ସଦୃଦୟତା ଏବଂ ଅକଳନ ମାନବୀୟ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ଆଧାରରେ, ମଧୁବାବୁଙ୍କ ଜୀବନରେ ଯେଉଁ ଅପରିମେୟ ମୈତ୍ରୀ ଓ କରୁଣାର ପରିପ୍ରକାଶ ଘଟିଥିଲା, ତାହାର ପଟାନ୍ତର ନାହିଁ । ତାଙ୍କ ଜୀବନରେ ସମପ୍ରାଣତା ଓ ସମବେଦନାର ବ୍ୟାପ୍ତ ଥିଲା ସୀମାହୀନ ସାଗର ପରି ବିସ୍ତାରିତ ଓ ସଂପ୍ରସାରିତ । ତାହାର କିଞ୍ଚିତ୍ ମାର୍ମିକ ସଂକେତ ମିଳେ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରସାଦଙ୍କର ସ୍ମୃତିଚାରଣରୁ “ମୋର ସୁତିପଟରେ ଗଭୀର ଭାବେ ଅଙ୍କିତ ରହିଛି ଯେ ମଧୁସୂଦନ ଦାସ ମ୍ୟତ୍ରୀ ପଦରେ ଅଧିଷ୍ଠିତ ଥିଲାବେଳେ, ତାଙ୍କର ଛାପା ପରିଦର୍ଶନ ବେଳେ, ମୁଁ ଅସୁସ୍ଥ ଥିବା ଜାଣି ମୋ ନିକଟକୁ ଆସିଥିଲେ ଓ ତାଙ୍କର ସଂବେଦନଶୀଳ ନରମ ଅଂଗୁଳିଗୁଡ଼ିକର ସୂର୍ଶରେ ମୁଁ ତତ୍କ୍ଷଣାତ୍ ରୋଗ ଯତ୍ରଣାରୁ ମୁକ୍ତିଲାଭ କରିଥିଲି ।ଗୁଗୋ ହେରାଲଡ଼ ପତ୍ରିକାର ପ୍ରତିନିଧି ହେନେରି ନେଭିସନ୍ ୧୯୦୭ ରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରାମାଣିକ ଗ୍ରତ୍ କ୍ୟୁ ସ୍ପିରିଟ୍ ଇନ୍ ଇଣ୍ଡିଆ ଗ୍ରଣ୍ଟରେ ଲେଖିଛନ୍ତି"ମଧୁସୂଦନ ଦାସଙ୍କର ଅନ୍ତଃ ସ୍ଥଳରେ ସଦା ଅସରନ୍ତି ବଦାନ୍ୟତା ଓ ଗଭୀର ଭାବ ଉଲ୍ଲାସଭରା ସହାନୁଭୂତି ବିରାଜୁଥିଲା । ତାଙ୍କ ସହିତ ମିଳିତ ହେବା ଥିଲା, ମଧ୍ୟଯୁଗୀୟ ସନ୍ଧମାନଙ୍କ ସହିତ ସଂପର୍କ ସ୍ଥାପନା ପରି ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଓ ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ, ଯେଉଁମାନଙ୍କ ପ୍ରଗାଢ଼ ଇଚ୍ଛାଶକ୍ତି ପ୍ରକୃତିର ନିଗୁଢ଼ ନିୟମକୁ କିଞ୍ଚିତ ପରିମାଣରେ ନମନୀୟ କରିପାରୁଥିଲା । ମୁଁ ଦେଖିଥିଲି, କିପରି ଜଣେ ଦୁରାରୋଗ୍ୟ କ୍ଷତିରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ତାଙ୍କଠାରୁ ସାମାନ୍ୟ ମୁଦ୍ରାଟିଏ ଧାର ମାଗିଥିଲା, ତାହାର କ୍ଷତରେ ଛୁଆଇଁ ଦେବାପାଇଁ ଓ ପ୍ରସବକାଳୀନ ଦୁର୍ବିସହ ସଂତ୍ରଣା ଭୋଗୁଥିବା ସ୍ତ୍ରୀର ସ୍ବାମୀଟି ଗୋଟିଏ ଜଳପୂର୍ଣ୍ଣ ପାତ୍ରଟିଏ ଆଣି ତାକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିବାପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ସବିନୟ ନିବେଦନ ଜଣାଇଥିଲା ।
ସେ ଯୁଗର ବିବରଣୀ ଆଜି ଦୁର୍ଲଭ । ପ୍ରତିପକ୍ଷର ସୁପରିକଳ୍ପିତ ନିର୍ବେଦତା ମଧ୍ୟରେ ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ସୁତିର ଆଲେଖ୍ୟ ସବୁ ଆଜି ଅବଲୁପ୍ତ । ହେଲେ ତାହାରି ମଧ୍ୟରେ ଯେଉଁ କେତେକ ବୃତ୍ତାନ୍ତର ଝଲକ ଉପଲବ୍ଧ ହୁଏ, ତାହା ଆମକୁ ହତବାକ କରିଦିଏ । ସେ ଯୁଗର ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ମୁଦ୍ରାକର