ପୃଷ୍ଠା:Alankara Bodhodaya.pdf/୫୬

ଉଇକିପାଠାଗାର‌ରୁ
Jump to navigation Jump to search
ଏହି ପୃଷ୍ଠାଟି ସଂଶୋଧିତ ହୋଇନାହିଁ

ଅଳଂକାରବୋଧୋଦୟ


ଗୌରୀ ପତି ଶୁଦ୍ଧ ପ୍ରୀତି ଦିଅନ୍ତୁ ଗତି ଯେ ।' ଅତ୍ର “ଗୌରୀ ପତି ଶୁଦ୍ଧ ପ୍ରୀତି', ଏପଦ ଦୁର୍ଗାପକ୍ଷେ ସଭଙ୍ଗ, ବିଷ୍ଣୁ ଶିବପକ୍ଷେ ଅଭଙ୍ଗ ହୋଇ ଉଭୟାମ୍ବକ ହେଲା । ଏହାର ବିଶେଷ ବିବରଣ କୁବଳୟାନନ୍ଦ ଗ୍ରନ୍ଥରୁ ଜାଣିବାକୁ ହେବ । ପଦ୍ମ, ଖଡ୍ଗ, ମୁରଜ, ଚକ୍ରମାନଙ୍କରେ ବର୍ଣ୍ଣ ବିନ୍ୟାସ ହେଲେ ତାକୁ ଚିତ୍ର କାବ୍ଯ ବୋଲି !। ଏହା କାବ୍ୟରେ ଗ୍ରନ୍ଥୀଭୂତ ହେବାରୁ ବର୍ଣ୍ଣନା ନେବାହିଲା ଏବଂ ଚ ପ୍ରହେଳିକା ମଧ, ରସର ବିରୋଧୀ ହେବାରୁ ଅଳଙ୍କାରରେ ଗଣନା କରାନଗଲା; କିନ୍ତୁ ବୃତ୍ୟୁତ ଦତ୍ତାକ୍ଷରାଦି ଭେଦରେ କାବ୍ୟ ଉକ୍ତିର ବୈଚିତ୍ରତ୍ଯୁ ଥୁବାରୁ ନିମ୍ନୋ ପ୍ରକାଶକହୁଁ । ଚ୍ଯୁତାକ୍ଷର - ଯଥା, ଚକ୍ରକେଳି ରାଗେ “ଯୌବନେ କୁସୁମ ମାନେ ଫୁଟିଲେ ।' ଅତ୍ର ଯୌବନରେ କୁସୁମ ଫୁଟିବାର ଅସଙ୍ଗୀତ ବୋଧ ହେବାରୁ ‘ଯୌ ଅକ୍ଷରକୁ ଟୁଖ୍ୟତ କରାଗଲା । ଦତ୍ତାକ୍ଷର - ଯଥା, ଚକ୍ରକେଳି ରାଗେ “ସାଲେ କୋକିଳ ଧ୍ବନିକି ରଚିଲେ ।' ଅତ୍ର ସାଳ ବୃକ୍ଷରେ କୋକିଳଧ୍ବନି, କବିସମ୍ପ୍ରଦାୟ ସିଦ୍ଧ ନୁହେଁ; ଅତଏବ “ସାଲେ' ଏହି ଶବ୍ଦପୂର୍ବରେ ଋକାର ଦତ୍ତ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକ ହେଲା । ଟୁଖ୍ୟତଦତ୍ତାକ୍ଷର - ଯଥା, ଉକ୍ତ ରାଗେ ଚଦନ ପୀଡ଼ାରେ ମୃଗଲୋଚନା ପତି ବିଛେଦରେ କଳା ଶୋଚନା । ଅତ୍ର ପତି ବିଛେଦରେ ବଦନପୀଡ଼ା ହେବାର ଅସଙ୍ଗୀତ ଜାଣି “ବଦନ' ଶବ୍ଦରୁ ବକାର ଟ୍ରଦ୍ୟୁତକରି ମକାର ଦତ୍ତ କରାଗଲା । ଅଥ ଅର୍ଥକ୍ୟକାର ଉପମାନ ଉପମେୟ ଦୁହିଙ୍କର ଯେଉଁଠାରେ ସାଦୃଶ୍ୟ ଉତ୍ତମରୂପେ ଉଲ୍ଲସିତ' ହୁଏ, ତାକୁ ଉପମାଳୀକାର ବୋଲି - ଯଥା, କବିତାବଳୀ ପୂ୨୧ଷ୍ଟା “ବିଷ୍ଣୁ ପ୍ରାୟେ ନୀଳନୀରଦ ବର; ବନମାଳା ପ୍ରାୟେ ଚାପ ଇନ୍ଦ୍ରର !' ଅତ୍ର ନୀଳନୀରଦ, ଉପମେୟ ବିଷ୍ଣୁ, ଉପମାନ ପ୍ରାୟ ଶବ୍ଦ, ବାଚକ ନୀଳଗୁଣ, ସମାନଧର୍ମ ।

  • ଉଲ୍ଲସିତ ଅର୍ଥାତ୍ ଉପମାନ, ଉପମେୟ, ସମାନଧର୍ମ, ବାଚକ, ଏତତ୍‌ସାମଗ୍ରୀ ବିଶିଷ୍ଟ । ବାଟକର ଅର୍ଥ ଯଥା, ପରି, ପ୍ରାୟ ।