| ବିଭାଗ/ଉପବିଭାଗ | ASI ୧ମ ନକ୍ସା | ASI ୨ୟ ନକ୍ସା | ବିଶନ୍ ସ୍ୱରୂପ (ପୃ:୧୬-୨୧) | ମନମୋହନ (ପୃ:୪୫୮-୪୬୧) | କୃପାସିନ୍ଧୁ ମିଶ୍ର(ପୃ: ୯୫-୯୯) | କରୁଣାସାଗର(ପୃ:୧୦୮-୧୧୧) | ମନ୍ତବ୍ୟ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ଘଡ଼ ଚକଡ଼ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ | 35' | 41' | – | 46'-1"* | – | – | * ଆକଳିତ |
| ୧ମ ବେକୀର ବ୍ୟାସ | 17'-8" | 22' | – | 23'-3-"* | – | – | *ଆକଳିତ |
| ୨ୟ ବେକୀର ବ୍ୟାସ | 7' | 15' | – | – | – | – | |
| ଘଣ୍ଟାର ବ୍ୟାସ | 3'-5" | 29'-6" | – | – | – | – | |
| ଅମଳାର ବ୍ୟାସ | 11' | 16'-6" | – | – | – | – | |
| ବାଡ଼ ବାହାରକୁ ୧ମ ପୀଢ଼ | 3' | 5'-6" | 3'-9" | 4'-8"* | – | – | * ଆକଳିତ |
| ବାଡ଼ ବାହାରକୁ ୧ମ କାନ୍ତି | 1'-7' | 3' | 3'-6" | – | – | *6'-6" (w) | |
| ବାଡ଼ ବାହାରକୁ ୨ୟ କାଢି | 1'-7" | 3'-9" | 2'-7" | – | – | 14-11" (h) | କରୁଣାସାଗରଙ୍କ |
| ପୂର୍ବ ଦ୍ବାର (ଖୋଲା ଅଂଶ) | 7'x15' | 7'-3"x14' | 6-10" (w) | – | – | *16'-6" (w) | Fig 22 |
| ଦ୍ବାର ବନ୍ଧ | 16'-9"x24' | 19'×19' | 15'-10" (w) | – | – | 19'-5" (h) | (P.110) |
*ଏ.ଏସ୍.ଆଇ. ଯୋଗାଇ ଥିବା ଭିତ୍ତି ନକ୍ସା (ଗ୍ରାଉଣ୍ଡ ପ୍ଲାନ୍) ଅନୁଯାୟୀ, କୋଣପାଗଠାରେ ୯୦ ଫୁଟ୍, ଅନର୍ଥପାଗଠାରେ ୯୮ ଫୁଟ୍ ଓ ରହପାଗଠାରେ ୧୦୮ ଫୁଟ୍ । ଏଲିଭେସନ୍ରେ ବୃହତ୍ତମ ମାପ ନେବା କଥା । ଲେଖକ ଉନ୍ନତାଂଶ ଆଙ୍କିବା ସମୟରେ ସେଇ ରୀତି ଅନୁସରଣ କରିଛି ।
ଦେଖାଯାଉଛି ମନମୋହନ ଗାଙ୍ଗୁଲୀ ଓ ବିଶନ୍ ସ୍ୱରୂପଙ୍କ ମାପ ପ୍ରାୟ ମିଶିଯାଉଛି । ଏଠାରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ତଥ୍ୟ ଓ ପୃଷ୍ଠା ୯୬ ଠାରୁ ୯୭ ମଧ୍ୟରେ ଉପସ୍ଥାପିତ ତଥ୍ୟ ଅନୁସରଣ କରି ବିମାନ ଓ ଜଗମୋହନର ଯୋଡ଼ିଏ ରେଖାଚିତ୍ର ଉପସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି ଚିତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ୯ ଓ ୧୦ରେ (ପୃଷ୍ଠା-୧୧୦ ଓ ୧୧୩) । ଆଶା କରାଯାଏ ଚିତ୍ର ଦୁଇଟି ନିର୍ଭରଯୋଗ୍ୟ ହେବ ।
ନିର୍ମାଣ ଭୂମି ନକ୍ସା :
ଆଗକୁ କୋଣାର୍କ ବେଢ଼ା ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ବିଭି୍ନ ସୌଧ ଅଥବା ଭାସ୍କର୍ଯ୍ୟ ନାନା କାରଣରେ ଆଲୋଚିତ ହେବ । ବେଢ଼ା ମଧ୍ୟରେ କେଉଁ ସୌଧ ଅଥବା ଭାସ୍କର୍ଯ୍ୟ କେଉଁଠାରେ ଅଛି ତାହାର ଗୋଟିଏ ନିର୍ମାଣ ଭୂମି ନକ୍ସା (ଗ୍ରାଉଣ୍ଡ ପ୍ଲାନ୍) ରେଖାଚିତ୍ର-୮ରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରାଗଲା ।
ପୀଠ(Plinth) :
ଓଡ଼ିଶାର ଅଧିକାଂଶ ମନ୍ଦିର ଭୂମି ଉପରୁ ଉଠିଥାଏ, କୌଣସି ପୀଠ (Plinth) ନଥାଏ । କେତେକ ମନ୍ଦିରରେ, ବିଶେଷରୂପେ ବଡ଼ ବଡ଼ ମନ୍ଦିରମାନଙ୍କରେ ପୀଠ ଥାଏ କିନ୍ତୁ ତାହାର ଉଚ୍ଚତା ସାମାନ୍ୟ । ଏକମାତ୍ର କୋଣାର୍କରେ ଅଛି ୧୬'-୬" ଉଚ୍ଚ ପୀଠ ଯାହା ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ- ତଳପୃଷ୍ଠ, ଉପର ଅଥବା ଖୁର ପୃଷ୍ଠ । ତଳ ପୃଷ୍ଠ ତଳକୁ ଆହୁରି ଗୋଟିଏ କର୍ମ ଅଛି ଯାହାକୁ 'ଉପନ' କୁହାଯାଏ । ମନ୍ଦିର ବାଡ଼ରେ ଯେପରି ପାଞ୍ଚଟି ମୂଳ ବିଭାଗ ଅଛି, ତଳପୃଷ୍ଠରେ ମଧ୍ୟ ସେହିପରି । ତଳପୃଷ୍ଠ ଉପରେ ଖୁରପୃଷ୍ଠ ଯାଏ ୧୦' ଠାରୁ ୧୨' ଓସାରରେ ଦେଉଳ ପରିକ୍ରମା ଅଛି । ଖୁରପୃଷ୍ଠ ଉପରେ ମନ୍ଦିର ବାଡ଼
ଯାଏ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ୯"ରୁ ୧୮" ଯାଏ ସ୍ଥାନ ଅଛି । ପୃଷ୍ଠ ପରିକଳ୍ପନାର ରେଖାଚିତ୍ର ଉପସ୍ଥାପିତ କରାଯାଇଛି (ରେଖାଚିତ୍ର -୭ ଓ ୧୫ରେ) ।
ଅର୍କକ୍ଷେତ୍ର କୋଣାର୍କ . ୧୦୫