ଗଡ଼ଜାତ ମିଶ୍ରଣ
ମହତାବ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳପାଇଁ ଅନ୍ୟ ଏକ ସମସ୍ୟା ଥିଲା ଗଡ଼ଜାତ ସମ୍ମିଶ୍ରଣ । ଓଡ଼ିଶାରେ ୨୬ଟି ଗଡ଼ଜାତ ରହିଥିଲେ । ସେଠାରେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ନାଗରିକ ଅଧିକାର ଲାଗି ପ୍ରଜାମଣ୍ଡଳ ଆନ୍ଦୋଳନ ହୋଇଥିଲା । ଅଗଷ୍ଟ ବିପ୍ଳବ ସମୟରେ ମଧ୍ୟ ଗଡ଼ଜାତ ପ୍ରଜା ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରାଣରେ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଭାଗ ନେଇଥିଲେ । ଇଂରେଜ ସରକାର ଦେଶରୁ ଗଲା ପରେ ଗଡ଼ଜାତଗୁଡିକ ଲୋପ ପାଇବ ଏବଂ ସମସ୍ତେ ଏକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଶାସନାଧୀନ ହେବେ ବୋଲି ପ୍ରଜା ଆଶା ବାନ୍ଧି ବସିଥିଲେ । ଗଡ଼ଜାତ ପ୍ରଜା ଆନ୍ଦୋଳନରେ କଂଗ୍ରେସ ନେତାମାନେ ସକ୍ରିୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ସ୍ୱୟଂ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ଏବଂ ନବକୃଷ୍ଣ ଚୌଧୁରୀ ଥିଲେ ଗଡ଼ଜାତ ଆନ୍ଦୋଳନ ସହ ଓତପ୍ରୋତ ଭାବେ ଜଡ଼ିତ ।
୧୯୪୬ ଏପ୍ରିଲ୍ରେ ମହତାବଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳ ଗଠିତ ହେବା ପରେ ଗଡ଼ଜାତର ମିଶ୍ରଣ ଆଶା ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ହେଲା । କେବିନେଟ୍ ମିଶନର ସଦସ୍ୟ ସାର୍ ଷ୍ଟାଫୋର୍ଡ଼ କ୍ରିପ୍ସଙ୍କୁ ଏ ସଂପର୍କରେ ମହତାବ ନିଜର ମତ ମଧ୍ୟ ୨୬ ଏପ୍ରିଲ୍ ୧୯୪୬ରେ ଲେଖିଥିବା ଏକ ପତ୍ରରେ ସୁସ୍ପଷ୍ଟ କରି ସାରିଥିଲେ । ଗଡ଼ଜାତର ମିଶ୍ରଣ ଓଡ଼ିଶାପାଇଁ ଏକ ଆବଶ୍ୟକତା ହୋଇ ପଡ଼ିଲା କାରଣ, ପାଟଣା ରାଜା ରାଜେନ୍ଦ୍ର ନାରାୟଣ ସିଂହଦେଓଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଇଷ୍ଟର୍ଣ୍ଣ ଷ୍ଟେଟସ୍ ୟୁନିଅନ୍ (ପୂର୍ବାଞ୍ଚଳ ଗଡ଼ଜାତ ସଂଘ) ନାମରେ ଗଡ଼ଜାତଗୁଡିକ ସଂଘବଦ୍ଧ ହୋଇ ସେମାନଙ୍କୁ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଦେଶର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଦାବି କରୁଥିଲେ । ଗଡ଼ଜାତର ରାଜାମାନେ ବର୍ତ୍ତମାନର ଛତିଶଗଡ଼ର ଦେଶୀୟ ରାଜାଙ୍କ ସହିତ ୨୧ ଓ ୨୨ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୪୬ରେ ଏକ ବୈଠକରେ ବସି ସଂଘର ସ୍ଥାପନା କରିଥିଲେ । ପାଟଣା ରାଜା ଆଞ୍ଚଳିକତା ଆଧାରରେ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର କୋଶଳ ପ୍ରଦେଶର ଦାବିକୁ ସମର୍ଥନ କରି ପ୍ରସଙ୍ଗଟିକୁ ଖୁବ୍ ସ୍ପର୍ଶକାତର କରିଦେଇଥିଲେ । ହୀରାକୁଦ ବନ୍ଧ ବିରୋଧୀ ଆନ୍ଦୋଳନର ଆରମ୍ଭ ପରେ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳ ପାଟଣା ରାଜାଙ୍କ ଇଷ୍ଟର୍ଣ୍ଣ ୟୁନିଅନ୍ କଥାକୁ ଉପେକ୍ଷା କରିବାକୁ ସାହସ ମଧ୍ୟ କରି ପାରୁ ନଥିଲେ । ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷରେ, ପ୍ରଜାମଣ୍ଡଳ ଆନ୍ଦୋଳନର ନେତୃବୃନ୍ଦ ଗଡ଼ଜାତମାନଙ୍କୁ କଂଗ୍ରେସ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳ ବଳପୂର୍ବକ ଓଡ଼ିଶା ସହିତ ମିଶ୍ରଣ କରୁ ନଥିବାରୁ ସରକାରର ତୀବ୍ରସମାଲୋଚନା କରୁଥିଲେ । ଏହି ପରିସ୍ଥିତିରେ ଆପୋସ କଥାବାର୍ତ୍ତା ମାଧ୍ୟମରେ ଗଡ଼ଜାତଗୁଡ଼ିକୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ମିଶ୍ରଣପାଇଁ ମହତାବ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଲେ । ଆଗରୁ ଯେମିତି ମୋଗଲବନ୍ଦି ଓ ଗଡ଼ଜାତ ଥିଲା, ସେହି ରୀତିରେ ଏକ ସାଧାରଣ ପ୍ରଶାସନ ଅଧୀନରେ ଉଭୟ ପ୍ରଦେଶ ଓ ଗଡ଼ଜାତ ରହିବ ବୋଲି ସେ ଲିଖିତ ଭାବେ ଜଣାଇଲେ । ମାତ୍ର ରାଜାମାନଙ୍କ ପକ୍ଷରୁ ଦାବି ହେଲା ଯେ ସେମାନଙ୍କୁ ସାର୍ବଭୌମ କ୍ଷମତା ଦିଆଯାଉ । ଯେହେତୁ ସ୍ୱାଧୀନତା ମିଳି ନଥାଏ, କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟର କଂଗ୍ରେସ ନେତୃତ୍ୱପାଇଁ ଏ ଦିଗରେ ସ୍ୱାଧୀନ ଭାବେ କୌଣସି ପଦକ୍ଷେପ ନେବା ସଂଭବ ହେଉ ନଥାଏ ।
ପ୍ରଦେଶ ସହିତ ଗଡ଼ଜାତର ମିଶ୍ରଣରେ ବିଳମ୍ବ ଘଟୁଥିବାରୁ ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ପରେ ୧୯୪୭ ଅକ୍ଟୋବର-ନଭେମ୍ବରରେ ନୀଳଗିରିରେ ପ୍ରଜାମଣ୍ଡଳ ପକ୍ଷରୁ ଆନ୍ଦୋଳନ ପୁଣି ଆରମ୍ଭ ହେଲା ।{{right|ଓଡ଼ିଶା ଇତିହାସ . ୩୩୫
