କଟକରେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ସୁବିଧା ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ହୋଇ ନଥିବାରୁ ଆଧୁନିକ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାର ନିମିତ୍ତ ମଧୁସୂଦନ ୧୮୮୧ ମସିହାରେ କଟକ ଟାଉନ୍ ସ୍କୁଲ (ଆଜିର ଉକ୍ତ ମଧୁ ବିଦ୍ୟାପୀଠ) ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ । ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଅବସ୍ଥାରେ ଉକ୍ତ ବିଦ୍ୟାଳୟର ପ୍ରଧାନ ଶିକ୍ଷକ ଭାବରେ ବିଶିଷ୍ଠ ଶିକ୍ଷାବିଦ୍ ଓ ସାହିତ୍ୟିକ ସର୍ବଶ୍ରୀ ବିଜୟଚନ୍ଦ୍ର ମଜୁମଦାର, ବିଶ୍ୱନାଥ କର, ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ପ୍ରମୁଖ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ । ୧୮୮୯ ମସିହାରେ ଏହା ହାଇସ୍କୁଲ ସ୍ତରକୁ ଉନ୍ନୀତ ହୋଇଥିଲେ ହେଁ ତାଙ୍କ ପକ୍ଷରେ ଆବଶ୍ୟକ ଅର୍ଥ ଯୋଗାଇବା କଷ୍ଟକର ହୋଇଥିଲା । ଅବଶ୍ୟ ପରେ ତାହା ପୁନର୍ବାର ଉନ୍ନୀତ ହୋଇ ଅନ୍ୟତମ ହାଇସ୍କୁଲ ଭାବରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଅର୍ଜନ କରିଥିଲା । ମଧୁସୂଦନ ଦୀର୍ଘ ୧୧ ବର୍ଷ କାଳ କଟକ ଜିଲ୍ଲାର ଡେପୁଟି ଇନ୍ସ୍ପେକ୍ଟର ଭାବରେ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିବା ସହିତ ଉକ୍ତ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନର ପରିଚାଳନାରେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ମଧୁସୂଦନ ୧୮୯୧ ମସିହା ଜୁଲାଇ ମାସରେ ରେଭେନ୍ସା କଲେଜିଏଟ୍ ସ୍କୁଲର ପ୍ରଧାନ ଶିକ୍ଷକ ଭାବରେ ଯୋଗଦାନ କରିଥିଲେ । ଏହି ପଦବୀ ଲାଭ କରିବାରେ ସେ ଥିଲେ ପ୍ରଥମ ଓଡ଼ିଆ । ଏହା ପରେ ୧୮୯୩ ମସିହାରେ ଅକ୍ଟୋବର ୨୬ ତାରିଖରେ କଟକ ଟ୍ରେନିଂ ସ୍କୁଲର ପ୍ରଧାନ ଶିକ୍ଷକ ଭାବରେ ସେ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ସେଦିନ ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ପଣ୍ତିତ ମୃତ୍ୟୁଞ୍ଜୟ ରଥଙ୍କ ଭାଷାରେ "ମଧୁସୂଦନ ଯୁଗ" । ମଧୁବାବୁ ପରିଦର୍ଶନ ଭାବରେ ବହୁଦିନ ଧରି ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କ ଶିକ୍ଷାଦାନରେ ଯେଉଁସବୁ ଦୋଷତ୍ରୁଟି ଲକ୍ଷ୍ୟ କରିଥିଲେ ସେଗୁଡ଼ିକର ଦୂରୀକରଣ ପାଇଁ ଏହା ଥିଲା ସୁବର୍ଣ୍ଣ ସୁଯୋଗ । ସେତେବେଳେ ବିଦ୍ୟାଳୟପରିଚାଳନା ଓ ଶିକ୍ଷାଦାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସର୍ବାଙ୍ଗୀନ ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଏକ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ଏଥିରେ ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ ବାଗ୍ମୀ ବିଶ୍ୱନାଥ କର ଏବଂ ସେ ଥରେ କହିଥିଲେ, "ଟ୍ରେନିଂ ସ୍କୁଲ ପ୍ରତି ସରକାର ସଜାଗ ଦୃଷ୍ଟି ଦିଅନ୍ତୁ । ଏଥିରେ ଉପଯୁକ୍ତ ଶିକ୍ଷକଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଆଯାଉ ଏବଂ ଉପଯୁକ୍ତ ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକ ନିର୍ବାଚନ କରାଯାଉ । ମଧୁସୂଦନ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନର ଲକ୍ଷ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ସାଧନ କରିବାରେ ସଫଳ ହୋଇଥିଲେ । ମଧୁସୂଦନ ଶିକ୍ଷକ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଦାୟିତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କରିବାଠାରୁ ଗୁରୁଛାତ୍ରମାନଙ୍କର ବୌଦ୍ଧିକ ଓ ବୃତ୍ତିଗତ ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି ଲାଗି ବହୁବିଧ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସ୍ୱର୍ଗତ ଚନ୍ଦ୍ରମୋହନ ମହାରଣା ଓ ମଧୁସୂଦନ ଦାଶ ସମର୍ଥ ସହକର୍ମୀ ଭାବରେ ତାଙ୍କର ବିଶେଷ ସହାୟକ ହୋଇଥିଲେ । ଗୁରୁଛାତ୍ରମାନଙ୍କ ଜ୍ଞାନର ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ପୁସ୍ତକ ଅଧ୍ୟୟନ ଉପରେ
