ହିଇରାଣ କଲେ । ମିଛ ୱାରେଣ୍ଟରେ ତାଙ୍କୁ ସହକର୍ମୀମାଙ୍କୁ କୋଟରେ ହାଜର କରାଇଲେ । ଅତ୍ଯଧିକ ଜୁଲୁମ କଲେ । ଦେଶ ସିନା ସ୍ବାଧୀନ ହେଲା,ମାତ୍ର ଓଡିଆଭାଷୀ ଅଞ୍ଚଳ ସଂହଭୁମି ଓଡିଶାରେ ମିଶିପାରିଲା ନାହିଁ ।
ବାଣପୁରରେ ସେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିବା ମାଇନର ସ୍କୁଲ୍ ଜାତୀୟ ବିଦ୍ଯାଳୟରେ ପରିଣତ ହେଲା । ମାତ୍ର ଭୁ ବାଧାବିଘ୍ନ ମାଧ୍ଯରେ ସ୍କୁଲ୍ଟି ପରିଚାଳିତ ହେଲା । ସେଠାରେ ଗୋଦାବରୀଶ ଘଣ୍ଟଶିଳ ପାହାଡ ତଳେ ଓ ଶାଳିଆ ନ୍ଦୀ କୂଳରେ ବାଲୁକେଶ୍ବରଙ୍କ ମନ୍ଦିର ନିକଟରେ ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର କୂଟୀର ଗଢି ସେଥିରେ ରହିଲେ । ସେତେବେଳେ ବାଳା ଖାଇବାକୁ ମଧ୍ଯ ମିଳୁନଥିଲା । କେତେଥର ସେ ପାଚିଲା ତାଳ ପୋଡି ତା'ର ରସ ଖାଇ କ୍ଷୁଧା ନିବାରଣ କରୁଥିଲେ । ୧୯୨୨ ମସିହାରେ ଗୋଦାବରୀଶ ଏକଦା ଏକ ଦୁର୍ଦ୍ଦିନରେ ପଡି ଉପାସ ରହିଥିଲା ବେଳେ ଦଶଟଙ୍କାର ଗୋଟିଏ ମନିଅର୍ଡର୍ ପାଇଥିଲେ । ଯେଉଁଥିରେ ଲେଖାଥିଲା, "ଆଉ ତାଳ ପୋଡି ଖାଅନ୍ତି ନାହିଁ । ଏ ଟଙ୍କାରେ ଚାଉଳ କିଣି ଭାତ ରାନ୍ଧି ଖାଇ ରେଳଭଡା ଦେଇ ବ୍ରହ୍ମପୁର ଆସନ୍ତୁ । ଏଠାରେ ମୁଁ କିଛି ଟଙ୍କାର ବ୍ଯବସ୍ଥା କରିଛି ।" ଏହା ଥିଲା ସମାଜସେବୀ ସାମ୍ବାଦିକ ଶଶିଭୁଷଣ ରଥଙ୍କଠାରୁ ଏବଂ ସେଠାରେ ବହି ପାଇଁ ପାଣ୍ଡୁଲିପି ଲେଖି ଯାହା ରୋଜଗାର କରୁଥିଲେ ସେଥିରେ ସେ ଚଳି ଯାଉଥିଲେ । ଏହିପରି ଭି ଲେଖି ସେ ମଧ୍ଯ ଅନ୍ଯ ଦୁଃସ୍ଥ ବନ୍ଧୁଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ଯ କରିଥିଲେ ବୋଲି ଲେଖିଛନ୍ତି ।
ଓଡିଆ ସାହିତ୍ଯରେ ଗୀତିକବି ତଥା ଗାଥା କବିତାର ସିଦ୍ଧହସ୍ତ ଶିଳ୍ପୀ ଭାବରେ ଗୋଦାବରୀଶ ସୁପରିଚିତ । ପ୍ରସିଦ୍ଧ ସତ୍ଯବାଦୀ ଯୁଗର ଅନ୍ଯତମ କୃତୀ ସାଧକ ଭାବରେ ସେ ଅବିସ୍ମରଣୀୟ । ବନ ବିଦ୍ଯାଳୟରେ ଶିକ୍ଷାକତା କରୁଥିବା ବେଳେ ସେ ଦୁଇଟି ଜାତୀୟତା ଭରା ନାଟକ "ମୁକୁନ୍ଦ୍ଦେବ" ଓ "ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବ" ରଚନା କରିଥିଲେ ଏବଂ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କ ଦ୍ବାରା ମଞ୍ଚସ୍ଥ କରୌଥିଲେ । ପରେ ସେ କବିତା ରଚନାରେ ପ୍ରଭୁତ ଲୋକପ୍ରିୟତା ଅର୍ଜନ କରିଥିଲେ । କବିତା ଗୁଚ୍ଛ, କଶିଳୟ, କଳିକା, ଆଲେଖିକା ଆଦି ସେହି ସତ୍ଯବାଦୀ ରହଣି କାଳର ସାର୍ଥକ ସୃଷ୍ଟି । ଏହା ବ୍ଯତୀତ ସେ ଅଭାଗିନୀ, ଆଠଶହ ସତର, ନିର୍ବାସିତ ଆଦି ଉପନ୍ଯାସ ଏବଂ ନେପୋଲିୟନ୍ ଦାସତ୍ବ ମୋଚନ ଆଦି ଜୀବନୀ ଲେଖିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ଆତ୍ମଜୀବନୀ,"ଅର୍ଦ୍ଧ ଶତାବ୍ଦୀର ଓଡିଶା ଓ ତହିଁରେ ମୋ ସ୍ଥାନ "୧୯୭୧ ମସିହାରେ କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ଯ ଏକାଡେମୀରୁ ମରଣୋତ୍ତର ପୁରସ୍କାର ଲାଭ କରିଥିଲେ । ଜନୈକ ଶିଶୁ ସାହିତ୍ଯ ତଥା ପାଠ୍ଯପୁସ୍ତକ ଲେଖକ ଭାବରେ ଓଡିଆ ସାହିତ୍ଯରେ ତାଙ୍କର
୭୪
