କୂପର ପବିତ୍ର ଜଳ କେବଳ ଦେବସ୍ନାନପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ, ତେଣୁ ଏ କୂପର ମାହାତ୍ମ୍ୟ ରହିଛି । ଏହି ୧୦୮ ଜଳ କୁମ୍ଭ ମଧ୍ୟରୁ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ୩୫ କୁମ୍ଭ, ଶ୍ରୀବଳଭଦ୍ରଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ୩୩କୁମ୍ଭ, ଦେବୀ ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ୨୨ କୁମ୍ଭ ଓ ସୁଦର୍ଶନଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ୧୮ କୁମ୍ଭ ଜଳ ରଖାଯାଏ । ପୃଥକ ଭାବରେ ଚନ୍ଦନ, କର୍ପୂର ଓ କେଶର ଆଦି ଉପରୋକ୍ତ କୁମ୍ଭ ପାଣିରେ ସମାନ ଭାଗ ହୋଇ ମିଶାଯାଏ । ଗରାବଡ଼ୁମାନେ ୧୦୮ ଜଳକୁମ୍ଭ ଉପରେ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ନଡ଼ିଆ ଓ ଖଣ୍ଡେ ଖଣ୍ଡେ କରିଆ ରଖନ୍ତି । ଏହିପରି ଭାବରେ ଜଳ ଅଧିବାସ ହେଉିବା ସମୟରେ ସ୍ନାନ ମଣ୍ଡପରେ ଦିଅଁମାନଙ୍କର ରୁନ୍ଧା ବଢେ଼ । ତା'ପରେ ଦୈନନ୍ଦିନ ନୀତି ଓ ମଙ୍ଗଳ ଆଳତି ହୁଏ । ମଇଲମ ହୋଇ ତଡ଼ପଲାଗି ହୁଏ । ଏହା ପରେ ଅବକାଶ ପୂଜା ଠା' ହୁଏ । ଦତ୍ତ ମହାପାତ୍ର ରୁପ । ପିଙ୍ଗଣରେ କର୍ପୂର ଜଳ ନେଇ ତିନି ବାଡ଼ରେ ଶ୍ରୀମୁଖ ଧୋପଖାଳ କରନ୍ତି । ପରେ ଅବକାଶ ନୀତି ହୁଏ । ଦିଅଁମାନଙ୍କର ଅବକାଶ ଓ ବେଶ ହେବା ସମୟରେ ରୋଷ ଧୋପଖାଳ, ସୂର୍ଯ୍ୟପୂଜା, ଦ୍ୱାରପାଳ ପୂଜା ହୁଏ । ବେଶ ଶେଷ ହେବା ପରେ ପାଳିଆ ପ୍ରତିହାରୀ ସ୍ନାନମଣ୍ଡପର ଚାରିପଟେ ଥିବା ଖମ୍ବମାନଙ୍କରେ ଟେରା ବାନ୍ଧନ୍ତି । ଏହା ପରେ ସୁଆରବଡ଼ୁ ପାଣି ପକାଇ ଧୋପଖାଳ କଲା ପରେ ପତ୍ରିବଡ଼ୁ ଜଳ ଛେକ ସକାଶେ ପୂଜା ଠା' କରନ୍ତି । ତା' ପରେ ପାଳିଆ ପଢ଼ିଆରୀ ଜଳ ଛେକ ଆସିବା ସକାଶେ ଡାକି ଯାଆନ୍ତି
ଏହାର ପର ପର୍ଯ୍ୟାୟ ହେଉଛି, ଗରାବଡ଼ୁ ସେବକମାନେ ମୁହଁରେ ମୁହାଁବାନ୍ଧି ଜଳକୁମ୍ଭ ହାତରେ ଧରି ଚାଲିେବେ । ସେମାନଙ୍କ ଆଗରେ ତଳିଚ୍ଛ ଓ ପ୍ରଧାନୀ ହାତ ପୈଠ ହୋଇ ଚାଲୁ ଥିବେ । ଘଣ୍ଟ କାହାଳୀ ବାଜୁିବ ଓ ଛତାର ଛତ୍ର ଧରିିବେ । ଚାରିବାଡ଼ରେ ଜଳ ଛେକ ବିଜେ ହୋଇ ଆସି ସଜ୍ଜିତ ରହେ । ତିନିଜଣ ପୂଜାପଣ୍ଡା ପୂଜାରେ ବସନ୍ତି । ଷୋଡ଼ଶ ଉପଚାରରେ ପୂଜା ହୋଇସାରିଲା ପରେ ଗରାବଡ଼ୁମାନେ ଜଳକୁମ୍ଭମାନ ହାତରେ ଧରି ତିନିଜଣ ମେକାପ ଧରିିବା ରୁପା ପିଙ୍ଗଣରେ ଜଳ ଦିଅନ୍ତି । ପୂଜାପଣ୍ଡାମାନେ ମେକାପମାନଙ୍କଠାରୁ ଉକ୍ତ ପିଙ୍ଗଣମାନ ନେଇ ତିନି ବାଡ଼ରେ ଜଳଲାଗି କରନ୍ତି । ଏହିପରି ରୀତିରେ ସମସ୍ତ କୁମ୍ଭର ଜଳ ଲାଗି କରାଯାଏ । ଜଳଲାଗି ସମୟରେ ଘଣ୍ଟ କାହାଳୀ ଓ ବାଜା ବାଜୁାଏ । ଜଳଲାଗି ଶେଷ ପରେ ହାତୀ ବେଶର
ଉପକରଣମାନ ଗୋପାଳର୍ତୀ ମଠ ଓ ରାଘବ ଦାସ ମଠରୁ ଆଣିବାକୁ ସଂପୃକ୍ତ ସେବକମାନେ ଯାଆନ୍ତି । ଇତି ମଧ୍ୟରେ ମୁଦିରସ୍ତ "ରାଜନୀତି' କରନ୍ତି । ଗଜପତି ମହାରାଜା ସ୍ନାନ ବେଦୀରେ ଛେରାପହଁରା କରନ୍ତି । ତାଙ୍କର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ମୁଦିରସ୍ତ ଏ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ଛେରାପହଁରା ସମାପନ ପରେ ସୁଆରବଡ଼ୁ ବେଦୀରେ ପାଣି ପକାନ୍ତି । ତା'ପରେ ପୁଷ୍ପାଳକ ଓ ଦଇତାପତିମାନେ ତିନିଦିଅଁଙ୍କୁ ହାତୀବେଶ କରନ୍ତି । ବେଶ ଶେଷ ପରେ ପୁଷ୍ପାଳକ କର୍ପରୂ ଲାଗି କରନ୍ତି । ଏହାପରେ ରାଘବଦାସ ମଠ ମହନ୍ତଙ୍କୁ ଭିତ ରଚ୍ଛ ମହାପାତ୍ର ଶାଢ଼ବାନ୍ଧନ୍ତି । ସ୍ନାନମଣ୍ଡପ ଧୋପଖାଳ, ଟେରାବନ୍ଧା ପରେ ସକାଳ ଧୂପ ଡାକିବାକୁ ତଳିଚ୍ଛ ମହାପାତ୍ର, ପ୍ରଧାନୀ, ଅମୁଣିଆ, ଛତାର, ଘଣ୍ଟୁଆ ଓ କାହାଳିଆ ସହ ଯାଆନ୍ତି । ରୋଷରୁ ଛେକ ଆସିବା ବେଳେ ଘଣ୍ଟ, କାହାଳୀ ବାଜୁାଏ ଓ ଛତ୍ର ଧରାଯାଇାଏ । ତଳିଚ୍ଛ ଓ ପ୍ରଧାନୀ ହାତ ପୈଠ ହୋଇ ଆଗରେ ଚାଲନ୍ତି । ଛେକ ଆସିବା ରାସ୍ତାରେ ଚୂନପାଣି
ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ * ୧୧୫
