ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଶସ୍ୟ ଓ ସମୃଦ୍ଧିର ଦେବୀ । ଆମ ଓଡ଼ିଶା ଏକ କୃଷି ପ୍ରଧାନ ରାଜ୍ୟ ହୋଇଥିବାରୁ ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ପାଚିଲା ଧାନକୁ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ପ୍ରତୀକ ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି । ସେଥିପାଇଁ ମାର୍ଗଶିର ମାସରେ ଫସଲ ଅମଳ ବେଳେ ନୂଆ ଓ ପାଚିଲା ଧାନ-ମେଣ୍ଟା ଏବଂ ଧାନଭର୍ତ୍ତି ମାଣକୁ ଖଟୁଲିରେ ରଖି ଲକ୍ଷ୍ମୀରୂପେ ପୂଜା କରାଯାଏ । ଏହା ଏକ କୃଷିକାରୀ ସଂସ୍କୃତିର ପ୍ରଥା । ମାର୍ଗଶିର ମାସ ଗୁରୁବାର ଦିନ ଏହି ପୂଜା କରାଯାଏ । ସୁଦଶାବ୍ରତ ମଧ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ଉପାସନା ପାଇଁ ଆଉ ଏକ ବ୍ରତ । ବର୍ଷର ଯେ କୌଣସି ମାସ ହେଉ, ପକ୍ଷ ଦଶମୀ ତିଥି ଯଦି ଗୁରୁବାରରେ ପଡେ, ଏହି ବ୍ରତ କରାଯାଏ ।
ଆମ ଭାରତବର୍ଷର ପୁରାଣମାନଙ୍କରେ ଥିବା ବର୍ଣ୍ଣନା ଅନୁଯାୟୀ ଏହି ଲକ୍ଷ୍ମୀ, ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ରୂପେ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କର ପତ୍ନୀ । ତେବେ ରାଜଲକ୍ଷ୍ମୀ ଭାବରେ ସେ ରାଜା ବା ଶାସକଙ୍କ ନିକଟରେ ଅବସ୍ଥାନ କରନ୍ତି । ରାଜା ବା ଶାସକଙ୍କ ନିକଟରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଖୁବ୍ ଚଞ୍ଚଳା । ଯେଉଁ ରାଜା ଅନ୍ୟାୟ ଆଚରଣ କରନ୍ତି, ରାଜଲକ୍ଷ୍ମୀ ତାଙ୍କୁ ଛାଡ଼ି ଚାଲିଯାଆନ୍ତି । ଫଳରେ ରାଜ୍ୟରେ ଅନାଚାର ବ୍ୟାପିଯାଏ । ଦୁର୍ବିପାକ ଦେଖାଦିଏ ।
ପୁରାଣମାନଙ୍କରେ ଆହୁରି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ଭଗବାନ ବିଭିନ୍ନ ଅବତାରରେ ଆବିର୍ଭୂତ ହେଲାବେଳେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ମଧ୍ୟ ବିଭିନ୍ନ ରୂପରେ ସେ ଆବିର୍ଭୂତା ହୋଇଥାନ୍ତି । ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ବାମନ ଅବତାରରେ ସେ ପଦ୍ମରୂପେ, ପରଶୁରାମ ଅବତାରରେ ଧାରଣୀ ରୂପେ, ରାମ ଅବତାରରେ ସୀତା ରୂପେ ଏବଂ କୃଷ୍ଣ ଅବତାରରେ ପ୍ରଥମେ ରାଧା ଓ ପରେ ରୁକ୍ମିଣୀ ରୂପେ ଆବିର୍ଭୂତା ହୋଇଥିଲେ । ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ସେ ତୁଳସୀ ଓ ବେଦମତୀ ଆଦି ରୂପରେ ମଧ୍ୟ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
ବିଭିନ୍ନ ପୁରାଣ ଓ ଶାସ୍ତ୍ରଗ୍ରନ୍ଥରେ ଦେବୀ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ବିଭିନ୍ନ ରୂପର ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । କେଉଁଠାରେ ସେ ଦ୍ୱିଭୁଜା ତ କେଉଁଠାରେ ଚତୁର୍ଭୁଜା । ପୁଣି କେଉଁଠାରେ ସେ କମଳ ବା ପ୍ରସ୍ଫୁଟିତ ପଦ୍ମ ଉପରେ ଉପବେଶନ କରିଥିବା ଦେଖାଯାଏ ତ କେଉଁଠି ତାଙ୍କୁ ପଦ୍ମ ଉପରେ ବିରାଜମାନ ଥିବା ଦେଖାଯାଏ । ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳର କେତେକ ମୂର୍ତ୍ତିରେ ତାଙ୍କର ମୁକ୍ତ କରତଳରୁ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣମୁଦ୍ରାମାନ ଝରି ପଡ଼ୁଥିବା ଦେଖାଯାଇଛି । ସମଗ୍ର ଭାରତରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଓ ନାରାୟଣଙ୍କର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ମୂର୍ତ୍ତି ଅଛି । ସେହିସବୁ ମୂର୍ତ୍ତିରେ ସେ ବିଷ୍ଣୁ ବା ନାରାୟଣଙ୍କ ସହିତ ଗରୁଡ଼ ଉପରେ ଉପବେଶନ କରିଥିବା ବା ବିଷ୍ଣୁଙ୍କର ବକ୍ଷ ସ୍ଥଳରେ ବିରାଜମାନ କରିଥିବା ଦେଖାଯାଏ ।
ଲକ୍ଷ୍ମୀଦେବୀଙ୍କର ଶତନାମ ବା ସହସ୍ର ନାମ ସ୍ତୋତ୍ର ମଧ୍ୟ ଆମର ଶାସ୍ତ୍ର ଗ୍ରନ୍ଥାଦିରୁ ମିଳେ । ତେବେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଦେବୀଙ୍କର ଯେଉଁ କେତୋଟି ନାମ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଲୋକପ୍ରିୟ, ସେହି ନାମଗୁଡ଼ିକର
ଆମ ଦେବଦେବୀ . ୩୭