ମଧୁସୂଦନ
ବେଳେବେଳେ ବିଷାଦର ନିବିଡ଼ତମ ଶୋକାକୁଳ ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ, ଅଥବା ହର୍ଷୋଲ୍ଲାସର ଉତ୍ଫୁଲ୍ଲ ବେଳାରେ ମଧୁସୂଦନ ପ୍ରଗଳ୍ଭ ଆଉ ବାଙ୍ମୟ ହୋଇଯାଆନ୍ତି, ଆଉ ତାହାଙ୍କର ଗଭୀର ଅନ୍ତଃସ୍ଥଳରୁ ଝରିଆସେ ଆଶୁ କବିତାର ଅଜସ୍ର ଉଦ୍ବେଳିତ ନିର୍ଝର ଅଥବା ସେକ୍ସପିଅରଙ୍କ ନାଟକର ଉଦ୍ଦାମ ସ୍ୱାଗତୋକ୍ତି ।
ଓଡ଼ିଶା ଡିଭିଜନରେ ୧୬.୧୦.୧୯୦୫ରେ ପଶ୍ଚିମାଞ୍ଚଳ ଆଉ ଉତ୍ତରାଞ୍ଚଳ ସମ୍ମିଳିତ ହେବା ପରେ ଦକ୍ଷିଣାଞ୍ଚଳର ମିଶ୍ରଣପାଇଁ ମଧୁସୂଦନଙ୍କୁ ସୁଦୀର୍ଘ ତିରିଶିବର୍ଷ କାଳ ବିବଶ ଆଉ ଉଦ୍ବିଗ୍ନ ହୋଇ ଦୁର୍ବାର ସଂଗ୍ରାମ ଚଳାଇବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା, ଯାହା ଥିଲା ଅତ୍ୟନ୍ତ କ୍ଲେଶଦାୟକ ଆଉ ଅସହନୀୟ । ସେଦି ୧୦.୧୧.୧୯୨୮ରେ କଟକ ଟାଉନ ହଲ୍ଠାରେ ନିଘଞ୍ଚ ବିପୁଳ ଲୋକାରଣ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ମଧୁସୂଦନଙ୍କ ଦୁର୍ନିବାର ଆଉ ବଜ୍ର ନିର୍ଘୋଷ କଣ୍ଠରୁ ଲାଭାର ଉଦ୍ଗୀରଣ ପରି ଆଗ୍ନେୟ ବକ୍ତବ୍ୟ ବହିଚାଲିଥିଲା -
"ଉତ୍କଳର ଦେଶମିଶ୍ରଣ ଆନ୍ଦୋଳନପାଇଁ ବହୁକାଳରୁ ମୁଁ ବ୍ୟାକୁଳ ଓ ଉତ୍କଣ୍ଠିତ । ମୋର ଅବସ୍ଥାକୁ ଘେନି ମୁଁ ବିଦୁରର ଖୁଦ ଗଣ୍ଡିଏ ମାତ୍ର ଦେଇଛି । ପରଠାରୁ ମାଗି ଦେଶସେବା କାର୍ଯ୍ୟ ମୁଁ ଜାଣେ ନାହିଁ । ଆମର ପାପ ଦୂର ନହେଲେ ଉତ୍କଳ ମାତାଙ୍କର ଦୁର୍ଦ୍ଦଶା ଦୂର ହେବନାହିଁ ।" ଟିକିଏ ନୀରବିଗଲେ ମଧୁସୂଦନ । ତା'ପରେ ତାଙ୍କର ଓଜସ୍ୱିୀ ଆଉ ଉର୍ଜସ୍ୱଳ କଣ୍ଠରୁ ସ୍ୱତଃ ଉଚ୍ଚାରିତ ହେଲା ଆଶୁ କବିତାର ବିହ୍ୱଳିତ ନିର୍ଝର ।
"କୋଟିଏ ଓଡ଼ିଆଗୋଟିଏ ସ୍ୱରରେ
ଡାକ ତ୍ରାହି ଜଗନ୍ନାଥ,