ଏହି ପୃଷ୍ଠାଟି ବୈଧ ହୋଇସାରିଛି
ଦେଶପାଇଁ ସେହି ଅଭିଳଷିତ ଲକ୍ଷ୍ୟସ୍ଥଳରେ ଉପନୀତ ହେବା ନିମନ୍ତେ ସେ ସଂଘର୍ଷପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଭିଯାନ ଚଳାଇ ରଖୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାହାର ଦ୍ୱାର ଦେଶରେ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ ସ୍ଥାପନର ପ୍ରାକ୍ କାଳରେ ଏହି ମରଧାମରୁ ବିଦାୟ ନେଇଗଲେ ।
ଏଣୁ ତାଙ୍କର ଗୌରବାବହ ଐତିହ୍ୟ ଘେନି ତାଙ୍କର ଜନଗୋଷ୍ଠୀ ସଦର୍ପେ ଉଚ୍ଛ୍ୱସିତ କଣ୍ଠରେ ନିନାଦିତ କରି ଗାଇ ଉଠିବେ-
ତାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇନାହିଁ, ସେ କେବଳ ତାଙ୍କର ଖଡ୍ଗ ଆଉ କ୍ରୁଶ୍କୁ ସମର୍ପି ଦେଇ ବିଜୟର ଐଶ୍ୱର୍ଯ୍ୟଶାଳୀ ମୁକୁଟ ପରିଧାନ କରିବା ପାଇଁ ଚାଲିଯାଇଛନ୍ତି ।"
ମଧୁସୂଦନଙ୍କର ତିରୋଧାନ ଥିଲା ଯେତିକି ବେଦନା ବିଧୂରିତ, ସେହିପରି ଥିଲା ଅପ୍ରତିହତ, ଅମର ପ୍ରେରଣାର ଚିରନ୍ତନ ଅବାରିତ ଉତ୍ସ । କବି ମାୟାଧର ମାନସିଂହଙ୍କ ଶ୍ରଦ୍ଧାଞ୍ଜଳିର ପ୍ରଥମ କେତେକ ପଙ୍କ୍ତି ଏହିପରି ଥିଲା-
ଏଣୁ ତାଙ୍କର ଗୌରବାବହ ଐତିହ୍ୟ ଘେନି ତାଙ୍କର ଜନଗୋଷ୍ଠୀ ସଦର୍ପେ ଉଚ୍ଛ୍ୱସିତ କଣ୍ଠରେ ନିନାଦିତ କରି ଗାଇ ଉଠିବେ-
"ହେ ସମାଧି ! କାହିଁ ତୁମର ଆଘାତର ଶକ୍ତି ?
ହେ ମୃତ୍ୟୁ ! କାହିଁ ତୁମର ବିଜୟ ?
ତୁମେ ଯେ ପରାଜିତ ।
ତାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇନାହିଁ, ସେ କେବଳ ତାଙ୍କର ଖଡ୍ଗ ଆଉ କ୍ରୁଶ୍କୁ ସମର୍ପି ଦେଇ ବିଜୟର ଐଶ୍ୱର୍ଯ୍ୟଶାଳୀ ମୁକୁଟ ପରିଧାନ କରିବା ପାଇଁ ଚାଲିଯାଇଛନ୍ତି ।"
ମଧୁସୂଦନଙ୍କର ତିରୋଧାନ ଥିଲା ଯେତିକି ବେଦନା ବିଧୂରିତ, ସେହିପରି ଥିଲା ଅପ୍ରତିହତ, ଅମର ପ୍ରେରଣାର ଚିରନ୍ତନ ଅବାରିତ ଉତ୍ସ । କବି ମାୟାଧର ମାନସିଂହଙ୍କ ଶ୍ରଦ୍ଧାଞ୍ଜଳିର ପ୍ରଥମ କେତେକ ପଙ୍କ୍ତି ଏହିପରି ଥିଲା-
ଆର୍ଯ୍ୟ ମଧୁସୂଦନ
ମାୟାଧର ମାନସିଂହ
ଆର୍ଯ୍ୟ ହେ ବୀର ବର୍ଯ୍ୟ ହେ
ସ୍ତବ୍ଧ କି ତବ ତୂର୍ଯ୍ୟ ହେ ?
ଗୋଟି ଗୋଟି କରି ଜଳାଇ ଯାଇଛ
କୋଟିଏ ଜାତୀୟ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଯେ !
ମୃତ୍ୟୁଞ୍ଜୟ ମୃତ୍ୟୁ ତୁମର ନାହିଁ ଯେ,
ମରଣ ନଇଁବ ତମର ବିଜୟ ପାଇଁ ଯେ,
ସ୍ୱଭାବ ଛାଡ଼ିବ ଦେଖି ସେ ଅମୋଘ-ଶୌର୍ଯ୍ୟ ହେ
ଆର୍ଯ୍ୟ ହେ ବୀର ବର୍ଯ୍ୟ ହେ ।
ଭୀଷ୍ମ ହେ ବାଛି ନେଇଥିଲ ନିଜ ଅୟନ
ରଣ-ସଙ୍କୁଳ ପଣ-ପିଛିଳ ଗହନ,
ପରପାଇଁ କେତେ ବରି ଅଛ ଶରଶୟନ
୩୫୪ ଆମ ମଧୁସୂଦନ