ମିଶ୍ର ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ନାମାଜାତା ପଣ୍ଡିତ ଥିବାରୁ ପୁଅ ସଦାଶିବଙ୍କୁ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ଜଣେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପଣ୍ଡିତ କରିବାର ଅଭିଳାଷ ରଖି ସଂସ୍କୃତ ପଢ଼ିବା ନିମନ୍ତେ ପିଳି ପିଳା ଗାଆଁର ଗଦାଧର ନ୍ୟାୟବାଗୀଶଙ୍କ ନିକଟକୁ ପଠାଇଦେଲେ । ପଣ୍ଡିତ ଗଦାଧର ନିଜର ସମସ୍ତ ଶ୍ରମ ଦେଇ ସଦାଶିବଙ୍କୁ କାବ୍ୟ , ନାଟକ ବ୍ୟାକରଣ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସମସ୍ତ ଶିକ୍ଷା ଦେଲେ । ସଦାଶିବ ସେ ସବୁ ଖୁବ କମ ଦିନରେ ଆୟତ କରିନେଲେ ସତ, ହେଲେ ଦର୍ଶନ ଶାସ୍ତ୍ର କୁ ଆଦଔ ବୁଝି ପାରିଲେ ନାହିଁ । ଗଦାଧର ପଣ୍ଡିତେ ସଦାଶିବଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ ଶାସ୍ତ୍ର ବୁଝାଇବା ନିମନ୍ତେ ଢ଼େର ଅଧିକ ପରିଶ୍ରମ କରୁଥିଲେ । ଗଦାଧର ପାଠରେ ପଣ୍ଡିତେ ହେଲେ ହେଁ ତାଙ୍କର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଥିଲା ଖୁବ ଦୁର୍ବଳ । ସେ ଦୁର୍ବଳ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ନେଇ ସଦାଶିବଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ ଶାସ୍ତ୍ର ବୁଝାଇବା ପାଇଁ ଅଧିକ ପରିଶ୍ରମ କରିବାର ଦେଖି ଗଦାଧରଙ୍କ ମାଅବୁଢ଼ୀ ବିରକ୍ତି ବଶତଃ ସଦାଶିବଙ୍କ ଉପରେ ରାଗ ସାରୁଥିଲେ । ବେଳେ ବେଳେ ସେ ସଦାଶିବଙ୍କୁ ଗାଳି ଗୁଳଜ କରୁଥିଲେ । ବୁଢ଼ୀଙ୍କ ଗାଳି ସଦାଶିବଙ୍କୁ ଭାରି କାଟେ । ଏଣିକି ଦର୍ଶନ ଶାସ୍ତ୍ର ବୁଝିବାଲାଗି ସଦାଶିବଙ୍କର ଏତେ ଆଗ୍ରହ ବଢ଼ିଗଲା ଯେ, ସେ ବୁଢ଼ୀଙ୍କ ଗାଳି କୁ ସ ହି ନେଲେ । ସମୟ ଆସିଲା, ଯେତେବେଳେ ସେ ଦର୍ଶନ ଶାସ୍ତ୍ର କୁ ଠିକ ଭାବେ ଆୟତ କେରି ନେଇପାରିଲେ । ଦାଶବଙ୍କୁ ୧୮ ବର୍ଷ ଓହି ଥିବା ବେଳେ ତାଙ୍କ ପୋଷ୍ୟ ପିତା ବାମଦେବ ମିଶ୍ର ଚିରଦିନ ପାଇଁ ଆଖି ବୁଝିଲେ । ଫଲତଃ ସଦାଶିବଙ୍କ ଉପରେ ଘର ଚାଲାଇବା ଭାର ପଡ଼ିଲା । ତ ତକାଳୀନ ସମାଜରେ ଶିକ୍ଷିତ ବ୍ରାହ୍ଣଣ ମାନେ ଚାଷ କରିବା କିମ୍ବା ବାଣିଜ୍ୟ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିବାକୁ ଘୃଣା କରୁଥିଲେ । ରାଜସଭାମାନଙ୍କରେ ଶାସ୍ତ୍ର ଆଲୋଚନାର ଅର୍ଜିତ ଅର୍ଥ କୁ ନେଇ ଚଳିଯିବା ଥିଲା ଏକ ପନ୍ଥା । ସଦାଶିବ ସେ ପନ୍ଥା ଆଶ୍ରୟ କରିପାରିଥାନ୍ତେ, କିନତ୍ତୁ ତାଙ୍କର ଶିକ୍ଷାଗତ ଯୋଗ୍ୟତା ଏତେ ଅଧିକ ନଥିଲା ଏବଂ ବୟସ ମଧ୍ୟ କମ ଥିଲା । ତେଣୁ ରାଜସାଭାକୁ ଯାଆନ୍ତେ ବା କେମିତି? ଏମିତି ବର୍ଷେ ଦି ବର୍ଷ ଗଲାପରେ ବଳଭଦ୍ରପୁର ଶାସନରେ ତାଙ୍କର ବିଭଘର ହୋଇ ଗଲା । ତାଙ୍କ ସ୍ତ୍ରୀ ହୀରାମଣି ସୁଶ୍ରୀ ଓ ଧୈର୍ଯ୍ୟଶୀଳା ଥିଲେ । ବୋଝ ଉପରେ ନଳିତା ବିଡ଼ା ପରି ବିଭାଘର ତାଙ୍କ ଉପରେ ଆହୁରି ଗୋଟିଏ ବୋଝହୋଇଗଲା । ପରିବାର ଚଲାଇବାର ଚିନ୍ତା ସଦାଶିବଙ୍କ ମନ କୁ ଘାରିଲା
